De opbouw van Europa
In de nasleep van WOII is Europa opgedeeld in invloedssferen. Om te overleven is Europese samenwerking vereist. Op het Congres van Den Haag zet de Europese beweging de eerste stappen naar Europese eenwording. Via geleidelijke economische integratie, in navolging van het Benelux-model, moet de basis gelegd worden voor politieke en militaire samenwerking in Europa. Europese eenwording vormt de oplossing voor economisch herstel, voor integratie van nationale industrieën en modernisering van Europese productiemethoden, en ondersteunt via vrede en welvaart het democratisch staatsbestel.
Europese integratie
De economische integratie verloopt via de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) naar de opbouw van een Europese Economische Gemeenschap. De geleidelijke economische eenwording vindt plaats door de vorming van een gemeenschappelijke markt in een douane-unie met een gemeenschappelijk buitentarief. Het vrije verkeer zorgt voor een spectaculaire toename van de onderlinge handel en welvaart in de deelnemende landen. De gelijkschakeling van de economische en monetaire politiek leidt in de EG tot monetaire koersaanpassingen en tot een gefaseerde ontwikkeling naar een Economische en Monetaire Unie. Op het gebied van kernenergie komt het Euratom-verdrag tot stand. De politieke integratie in Europa krijgt gestalte door de Frans-Duitse verzoening, in het Frans-Duitse Vriendschapsverdrag. De gemeenschappelijke markt mondt uit in een handels- en transportbeleid en ruimte voor nieuwe initiatieven. Het Mansholtplan zorgt voor de integratie van de Europese landbouw. Het plan Petsche leidt tot de oprichting van de Europese Investeringsbank.
Het EEG-verdrag kenmerkt zich door institutioneel dualisme tussen een supranationale (Commissie, Hof) en intergouvernementele (Raad, Coreper) organisatievorm. Zij bezit rechtspersoonlijkheid en contactuele aansprakelijkheid en heeft de ruimste handelingsbevoegdheid. Aan de Commissie wordt het initiatiefrecht toegekend. Het Parlement bestaat uit afgevaardigden van de nationale parlementen. De in de verdragen voorziene versterking van de controlebevoegdheden van het Europees Parlement, met de vervanging van unanimiteit door gekwalificeerde meerderheidsbesluiten, en de vaststelling van een Europese begroting uit eigen middelen, leidt tot een heroriëntatie in het Europese integratieproces. Franse weerstand tegen deze machtsoverdracht uit zich in het terugroepen van de permanente Franse vertegenwoordiger en het voeren van een lege-stoel-politiek. Het resulteert in het compromis van Luxemburg, dat voorziet in de handhaving van het vetorecht wegens nationale vitale belangen. Het versterkt de intergouvernementele dimensie in Europa, zorgt voor het nastreven van oplossingen die voor iedereen aanvaardbaar zijn, en leidt tot de opkomst van nationalisme in Europa. De minimale compromisbereidheid staat een dynamische besluitvorming in de weg en zet de Europese Geest zwaar onder druk.
Een nieuwe start
De machtsfactor leidt tot wegvloeiend politiek elan en zorgt voor een institutionele crisis. Het is een tijd van vallen en opstaan. Op economisch vlak komt de Europese douane-unie tot stand. Het plan Werner voor een Economische en Monetaire Unie is voor de Franse Regering wegens de soevereiniteitsoverdracht onaanvaardbaar. Het loslaten van de goudstandaard zorgt in de Gemeenschap voor economische en monetaire samenwerking en de oprichting van een Europees Fonds voor Monetaire Samenwerking. De Parijse Top uit 1972 betekent het einde van de politieke blokkade in de EG.
Op het institutionele vlak komt de EG met een actieplan voor voltooiing, verdieping en uitbreiding. Het aantal Commissieleden wordt teruggebracht tot 9. Het Europees Parlement krijgt vetorecht bij de vernieuwing van de Europese Commissie en bij het afsluiten van associatieakkoorden. Er komen uniforme data voor Raadsvergaderingen. De werkterreinen van het Europees beleid worden uitgebreid met sociaal beleid, milieubescherming, Research en technologie, regionaal- en industriebeleid. Van Commissievoorstellen afwijkende Raadsbesluiten moeten opnieuw aan het Europees Parlement ter goedkeuring worden voorgelegd. Financiering van de communautaire uitgaven vindt plaats met eigen middelen door 1% belasting op de toegevoegde waarde en door heffing van douanerechten. In deze periode wordt de Europese Gemeenschap uitgebreid met het Verenigd Koninkrijk, Ierland en Denemarken.
Eurosclerose
De periode vanaf 1973 tot 1982 is een tijdperk van moeizame Europese opbouw. Stagnerende Europese besluitvorming, het verdwijnen van verzet tegen intergouvernementele besluitvorming, achteruitgang in de harmonisatie van economisch en monetair beleid versterken het Europese desintegratieproces. In de lidstaten is er sprake van ontvluchting door het zoeken naar nationale oplossingen voor mondiale problemen en van een Europa à la carte.
Op het politieke vlak volgt een verklaring over Europese identiteit. De EG ondersteunt het beschermen van de parlementaire democratie, de suprematie van het recht, de sociale rechtvaardigheid en de eerbiediging van mensenrechten.Zij werkt aan spanningsvermijding en spanningsvermindering, roept op tot respect voor de soevereiniteit, territoriale integriteit en onafhankelijkheid van elke lidstaat. In de Oost-West relaties ondertekent de EG in Helsinki de Slotakte van de Conferentie van veiligheid en samenwerking in Europa. Zij ondersteunt de VN in haar rol als conflictoplosser, aanpakker van globale problemen en controleur van ontwapening.
Op economisch gebied wordt het Europees Monetair Stelsel (EMS) opgericht, een Europese rekeneenheid ingevoerd, het beleid gericht op monetaire stabiliteit door monetaire bijstand, en de economische integratie bevorderd. In het Europese beleid tegen inflatie en werkloosheid worden de middelen van de Europese Investeringsbank en de structuurfondsen ingezet, de convergentie in het economisch beleid versterkt en de internationale handel uitgebreid. De institutionele ontwikkelingen bestaan uit een gemeenschappelijk energie- en onderzoeksbeleid, regionaal en sociaal beleid, justitiële samenwerking, en beleid ten aanzien van derde landen. De Europese Raad wordt het voornaamste orgaan van besluitvorming. De rol van het Europees Parlement wordt versterkt door de eerste rechtstreekse verkiezingen, en door de invoering van de overlegprocedure in begrotingswetgeving. De Europese Rekenkamer wordt opgericht. Door de Griekse toetreding komt het Europa van de Tien tot stand.
Europese Groeistuipen
Begrotingscompensatie aan het Verenigd Koninkrijk zorgt voor het herstel van meerderheidsbesluiten. Landbouwprijzen kunnen worden aangepast om de structurele overproductie tegen te gaan. Met het oog op budgettaire discipline wordt het EG uitgavenniveau vastgesteld op basis van beschikbare inkomsten. Stijgende werkloosheid bevordert de inzet van de struktuurfondsen, de verdieping en versterking van het Europees Monetair Stelsel en de voltooiing van de interne markt. De vrije Europese markt vormt de sleutel voor het herstel van de economische groei. Technologische samenwerking versterkt het concurrentievermogen. In het Witboek interne markt komt de Commissie met voorstellen voor de opheffing van fysieke en technische belemmeringen voor het vrije verkeer van goederen, vrij kapitaalverkeer, en vrijheid van vestiging.
De verklaring van Stuttgart onderstreept de rol van de Europese Raad voor het geven van een algemene impuls aan de Europese integratie, het vaststellen van beleidslijnen en algemene politieke richtsnoeren en het uitbreiden van de Europese samenwerking. Een intergouvernementele conferentie wordt belast om met voorstellen te komen voor een verdragswijziging gericht op versterking van parlementaire bevoegdheden bij recht van investituur en medewetgeving, en op het vergroten van het politieke draagvlak van de Gemeenschap door de toekenning van rechten aan Europese burgers. Vanaf 1986 is de EG uitgebreid met Spanje en Portugal tot een Gemeenschap van de Twaalf.
Op het politieke vlak wordt de traditionele Franse rol hersteld als stuwende kracht voor politieke eenheid. Het beleid kenmerkt zich door voorafgaand politiek overleg; gemeenschappelijke politieke acties, standpunten, beginselen en doelstellingen; identificeren van gemeenschappelijke Europese belangen; coördinatie van veiligheidsstandpunten; versterkte contacten met derde landen; en nauwere samenwerking tussen de Europese lidstaten in derde landen.
Europese Akte
De Europese Akte bevat 279 maatregelen om te komen tot één Europese markt. Zij focust zich op verdieping van de samenwerking, aanvaarding van het subsidiariteitsbeginsel, en op de formele uitbreiding van het communautaire beleid met economische en sociale samenhang, milieu, onderzoek en technologische ontwikkeling, samenwerking op het gebied van de volksgezondheid en verwezenlijking van een gemeenschappelijk visserijbeleid. De justitiële samenwerking concentreert zich op de strijd tegen verdovende middelen, Europese asielverlening, en het veroordelen van elke vorm van racisme en xenofobie. Institutionele wijzigingen bestaan uit de uitbreiding van het controlerecht en inspraakrecht bij benoemingen van het Europees Parlement, amendementrecht in tweede lezing bij wetgeving, vetorecht bij overeenkomsten met vreemde mogendheden. Invoering van een samenwerkingsprocedure in de Europese besluitvorming, versterking van de uitvoeringsbevoegdheden van de Europese Commissie, instelling van een Hof in eerste aanleg, nieuwe werkmethode en formalisering van de Europese Raad.
Plan Delors
Het plan omvat een werkprogramma voor de hervorming van het gemeenschappelijk landbouwbeleid, versterking van de regionale en economische samenhang, en financiering van de Gemeenschap. Een institutioneel akkoord wordt bereikt over begrotingsdiscipline voor betalings- en vastleggingskredieten, instelling van budgetplafonds, het aan banden leggen van de Europese landbouwuitgaven, wijziging van de eigen middelen van de EG met een op het BNP van de lidstaten gebaseerde vierde middelenbron, en een actieplan tegen fraudebestrijding. Voor het economisch beleid wordt een Intergouvernemenele Conferentie gestart voor de uitwerking van de Economische en Monetaire Unie, een Europees Stelsel van Centrale Banken opgericht, en voorbereidingen getroffen voor de introductie van een gezamenlijke munt.
Op het politieke vlak zorgt een Frans-Duits voorstel voor een tweede Intergouvernementele Conferentie gericht op totstandbrenging van een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. Het gevoerde Europese beleid richt zich op de vreedzame oplossing van regionale conflicten, eerbiediging van de fundamentele mensenrechten, vrije verkeer van mensen en ideeën, in stand houden van vrede en internationale stabiliteit, opwaardering van internationale Europese vertegenwoordiging.
Op het institutionele vlak wordt de vormgeving en uitwerking van het Europees beleid wordt overgelaten aan de Europese Commissie. De meerderheidsbesluitvorming wordt in de EU verder uitgebreid. De overdracht van taken vraagt om een grotere politieke, wetgevende en controlerende rol van het Europees Parlement op de tenuitvoerlegging van het communautaire beleid. Aan het Europees burgerschap dient inhoud te worden gegeven. Er moet rekening worden gehouden met de belangen van de Europese regio's.
Klik hier
|